Praca wykonywana przez nauczyciela ponad normę czasu określoną w Karcie Nauczyciela to godziny nadliczbowe w rozumieniu Kodeksu pracy – uznał 26 lutego 2025 r. w uchwale Sąd Najwyższy. Płacenie za przekroczenie norm czasu pracy, czyli za nadgodziny, jest zasadą w polskim systemie prawnym.
- Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie godzin nadliczbowych nauczycieli
- Bardzo dobra wiadomość - reakcje związkowców na uchwałę SN
- Komunikat MEN w sprawie uchwały SN
Uchwała Sądu Najwyższego w sprawie godzin nadliczbowych nauczycieli
Zgodnie z Kartą Nauczyciela czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Spór prawny wynikał z faktu, że regulacje odnoszące się do czasu pracy nauczycieli znajdują się w Karcie Nauczyciela, a ten akt prawny mówi, że nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w "godzinach ponadwymiarowych", które są powiązane z pensum nauczyciela. Karta Nauczyciela nie reguluje jednak kwestii "godzin nadliczbowych" - wykraczających poza tygodniową normę czasu pracy i w części przypadków niebędących zajęciami dydaktycznymi czy wychowawczymi
W kwietniu 2024 r. troje sędziów Sądu Najwyższego (SN) skierowało pytanie do składu siedmiu sędziów Izby Pracy dotyczące tego czy do nauczycieli, których status reguluje Karta Nauczyciela, zastosowanie mają regulacje Kodeksu pracy o godzinach nadliczbowych. Sędziowie, którzy skierowali to pytanie rozpatrywali skargę kasacyjną w sprawie nauczycielki, która pozwała liceum za pracę w godzinach nadliczbowych.
W uchwale z 26 lutego 2025 r. SN uznał, że "praca wykonywana przez nauczyciela ponad normę czasu pracy z art. 42. ust 1 Karty Nauczyciela (...) jest pracą w godzinach nadliczbowych w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy".
Sędzia SN Piotr Prusinowski w uzasadnieniu uchwały podkreślił, że "płacenie za przekroczenie norm czasu pracy, czyli za nadgodziny, jest zasadą w polskim systemie prawnym - jak ktoś pracuje dłużej, to polskie prawo pracy mówi mu o tym, że ma prawo do dodatkowej zapłaty lub rozliczenia tych przekroczeń czasem wolnym". Sędzia zaznaczył, że w przypadku nauczycieli ustawodawca przewidział tylko jedną normę – 40 godzin na tydzień i kropka – bez żadnego „przeciętnie”, bez normy dobowej, bez okresów rozliczeniowych.
Zdaniem sędziego Prusinowskiego pytaniem do ustawodawcy jest więc czy w przyszłości wobec nauczycieli zechce on wprowadzić okresy "rozliczeniowe tej normy tygodniowej". Także drugi z sędziów sprawozdawców tej sprawy w SN Bohdan Bieniek nawiązał do tego wątku. "Specyfika pracy nauczycieli w okresach zmiennego zapotrzebowania na pracę nauczyciela - mamy okresy feryjne, wakacyjne, ale mamy też okresy matur - skłaniałaby do stwierdzenia, że to może nie być koniec problematyki" - ocenił Bieniek i dodał, że dlatego ustawodawca powinien rozważyć "jak ułożyć te okresy rozliczeniowe".
Bardzo dobra wiadomość - reakcje związkowców na uchwałę SN
Rzeczniczka Związku Nauczycielstwa Polskiego Magdalena Kaszulanis powiedziała, że "To bardzo dobra wiadomość dla nauczycieli, ponieważ bardzo często pracodawcy odmawiali wypłacania wynagrodzenia za godziny nadliczbowe". Zaznaczyła, że problem ten pojawiał się m.in. w kontekście pracy nauczycieli na kilkudniowej wycieczce szkolnej. "Dlatego cieszy nas, że sprawa, wydawałoby się oczywista, iż w przypadku przekroczenia 40-godzinnej normy czasu pracy nauczyciel nabywa także prawo do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych została rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy" – dodała.
Przewodniczący Wolnego Związku Zawodowego "Forum-Oświata" Sławomir Wittkowicz podkreślił, że uchwała SN "potwierdza to, co my jako związki zawodowe twierdziliśmy od wielu, wielu lat, że wszystkie obowiązki służbowe, które wykonywane są ponad normę 40-godzinną, winny być dodatkowo płatne". "Płatne, i to bezdyskusyjnie, bez żadnych kombinacji ze strony organów prowadzących" – dodał. Przypomniał, że roszczenia mogę sięgać trzy lata wstecz. Według Wittkowicza, środowa uchwała Sądu Najwyższego będzie miała znaczenie podczas dyskusji z ministrem edukacji narodowej w zakresie uporządkowania kwestii związanej z wycieczkami, wyjściami i wyjazdami służbowymi różnego rodzaju.
Komunikat MEN w sprawie uchwały SN
Dzisiejsza uchwała Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów zmienia dotychczasową linię orzeczniczą w zakresie czasu pracy nauczycieli – stwierdza MEN w komunikacie. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem SN do nauczycieli nie miały zastosowania przepisy kodeksu pracy dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych.
MEN przeanalizuje uchwałę SN w powyższej sprawie, w tym uzasadnienie i zdecyduje o ewentualnych zmianach przepisów ustawowych.