Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało projekt ustawy, który znacząco ogranicza uprawnienia kuratorów oświaty. Zmiany przewidują, że ich opinia nie będzie już wiążąca przy przekazywaniu szkół innym podmiotom ani przy zakładaniu bibliotek pedagogicznych. Nowe regulacje mają także przeciwdziałać skutkom spadku liczby uczniów i ułatwić elastyczne zarządzanie placówkami edukacyjnymi.
- Elastyczna organizacja szkół i nowe funkcje budynków
- Historia: od liberalnych przepisów do wzmocnienia kuratorów
- Opinie kuratora - doradcze, nie wiążące
- Ułatwienia dla osób przechodzących na emeryturę
Elastyczna organizacja szkół i nowe funkcje budynków
MEN wskazuje, że celem reformy jest umożliwienie nowoczesnej organizacji szkół, w tym tworzenie szkół filialnych czy klas łączonych. Pustoszejące budynki szkolne mogłyby być wykorzystywane do realizacji zadań społecznych, takich jak opieka nad dziećmi i seniorami, czy działalność kulturalna. Zmiany mają też wspierać większe szkoły, oferując uczniom starszych klas lepsze warunki edukacyjne, a nauczycielom – pełniejsze zatrudnienie. Ponadto projekt przewiduje uproszczenie procedur administracyjnych i wzmocnienie roli rodziców oraz lokalnych społeczności w decydowaniu o przyszłości szkół.
Historia: od liberalnych przepisów do wzmocnienia kuratorów
W czasach rządów PO-PSL przepisy dotyczące przekazywania i likwidacji szkół były stosunkowo liberalne. Skutkowało to tym, że wiele placówek zostało przejętych przez podmioty prywatne lub zlikwidowanych, co budziło niezadowolenie lokalnych społeczności i nauczycieli. W ramach oszczędności niektóre gminy przekazywały większość szkół, a gmina Hanna – wszystkie prowadzone przez siebie placówki, co wywołało kontrowersje dotyczące realizacji zadań oświatowych.
W reakcji na te praktyki rząd PiS wzmocnił uprawnienia kuratorów, wymagając ich wiążących opinii przed likwidacją lub przekształceniem szkoły, co znalazło odzwierciedlenie w przepisach ustawy – Prawo oświatowe (art. 9 i 89). Jednak w praktyce negatywne opinie kuratorów często były lakoniczne i budziły wątpliwości sądów administracyjnych.
Opinie kuratora - doradcze, nie wiążące
Projekt ustawy przewiduje, że opinia kuratora oświaty w kwestii tworzenia bibliotek pedagogicznych, placówek doskonalenia nauczycieli czy przekazywania prowadzenia szkół przez JST będzie miała charakter doradczy, a nie wiążący.
Autorzy projektu argumentują, że:
- Zakładanie biblioteki pedagogicznej lub placówki doskonalenia nauczycieli przez gminę czy powiat przynosi korzyści lokalnej społeczności, dlatego wystarczająca jest opinia doradcza.
- Placówki doskonalenia nauczycieli muszą uzyskać akredytację, co zapewnia już kontrolę jakości.
- Utworzenie nowej szkoły czy przedszkola wzbogaca ofertę edukacyjną, a zmiany lokalizacji lub likwidacja i tak wymagają opinii kuratora.
Ułatwienia dla osób przechodzących na emeryturę
Projekt przewiduje także uproszczenie procedury przekazywania szkół prowadzonych przez osoby fizyczne przechodzące na emeryturę lub rentę. Obecnie szkoła wraca do JST dopiero po roku od zakończenia działalności osoby prowadzącej placówkę.
Nowe rozwiązanie umożliwi szybsze przejęcie szkoły przez inny podmiot po uzyskaniu opinii organu nadzoru pedagogicznego. Zmieniona umowa będzie podpisana przez:
- osobę fizyczną przechodzącą na emeryturę lub rentę,
- nowego prowadzącego szkołę (osoba fizyczna lub prawna niebędąca JST),
- organ wykonawczy JST, który wcześniej przekazał szkołę.
Nowy organ prowadzący będzie odpowiadał za zobowiązania szkoły, chyba że strony postanowią inaczej. Placówka pozostanie publiczna, bezpłatna i ogólnodostępna, a nowy prowadzący nie będzie mógł jej zlikwidować – jedynie zwrócić jednostce samorządu terytorialnego.