Od 1 stycznia 2026 r. zmienią się zasady ortografii. Według Rady Języka Polskiego to najpoważniejsza korekta reguł pisowni od 1936 r. Trzeba będzie nauczyć się nowych zasad m. in. używania wielkich i małych liter, a także pisowni łącznej lub rozdzielnej. RJN zapowiada nowy słownik ortograficzny.
- Poważne zmiany w ortografii od 1 stycznia 2026 roku
- Najważniejsze zmiany - wielką czy małą literą?
- Jak pisać - razem czy osobno?
- Zapowiedź nowego słownika ortograficznego
Poważne zmiany w ortografii od 1 stycznia 2026 roku
1 stycznia 2026 r. wejdą w życie zmiany w ortografii ustanowione przez Radę Języka Polskiego. Zmiany dotyczą niektórych reguł używania wielkich i małych liter, a także pisowni łącznej lub rozdzielnej oraz użycia łącznika. RJP w ten sposób chce ujednolicić zasady i ułatwić piszącym ich nauczenia się oraz stosowania w praktyce. To najpoważniejsza korekta reguł pisowni od kilkudziesięciu lat - ostatnia taka reforma została przeprowadzona w Polsce w 1936 r.
Członek zespołu RJP przygotowującego reformę ortografii, językoznawca prof. Danuta Krzyżyk podkreśliła, że zmiany w pisowni sprawią, że będzie ona teraz łatwiejsza. - To uproszczenie reguł i zmniejszenie liczby wyjątków. Odwołujemy się także do zwyczaju językowego Polaków, czyli do tego, jak już dzisiaj niektóre wyrazy, nazwy mieszkańców czy przymiotniki od nazw własnych zapisują - wyjaśniła.
Najważniejsze zmiany - wielką czy małą literą?
Od 1 stycznia 2026 r. wielką literą będziemy pisać nazwy mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, tak jak dziś piszemy nazwy mieszkańców części świata, krajów, regionów. Poprawny będzie więc zapis: Warszawianin, Krakowianin, Ochocianka, Mokotowianin.
Wprowadzona zostanie również pisownia wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów. Napiszemy zatem: pod oknem zaparkował czerwony Ford.
Małą literą będziemy pisać przymiotniki tworzone od nazw osobowych, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie: czyj?), czy też jakościowa (odpowiadają na pytanie: jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja kartezjańska, filozofia sokratejska, dialogi platońskie, wiersz miłoszowski.
Zmiana dotyczy też zakresu użycia wielkich liter w nazwach własnych. W nazwach obiektów przestrzeni publicznej od 1 stycznia będziemy pisać wielką literą wyrazy: aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz itp. Małą literą zostaje tylko „ulica”. Napiszemy więc: ulica Józefa Piłsudskiego, ale: Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki.
Wielką literą będziemy pisać wszystkie człony (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np. Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości.
Jak pisać - razem czy osobno?
Kolejną ważną zmianą, którą wprowadza RJP, jest łączna pisownia nie– z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np. nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy; niemiły, niemilszy, nienajmilszy; nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo; nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.
Wśród zmian jest także wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą (np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka; quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie), przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą (np. niby-Polak, quasi-Anglia).
Polecamy: PORADNIK OŚWIATOWY oraz KALENDARZ KSIĄŻKOWY NA 2026 ROK
Zapowiedź nowego słownika ortograficznego
Prof. Piotr Żmigrodzki, przewodniczący zespołu RJP, który przygotowuje nowe reguły polskiej ortografii, zapowiedział nowy słownik ortograficzny.
- Słownik, który piszemy, przede wszystkim będzie duży. Będzie obejmował około 100 tysięcy haseł. Będą to więc nie tylko hasła, wyrazy, wyrażenia, których zmianę pisowni wprowadza obecna reforma, ale w miarę pełny słownik ortograficzny, zawierający oczywiście również i wyrazy z „ch”, „h”, „ó”, „u”, „rz, „ż” itd. Trochę nazw własnych, zapis pewnych imion i nazwisk, postaci, które się przewijają przez nasze życie publiczne. Oprócz informacji o pisowni form podstawowych będzie również informacja o pisowni form pochodnych i form w odmianie rzeczownika - powiedział prof. Żmigrodzki.
Podkreślił, że słownik będzie dostępny bezpłatnie, ponieważ dotacji na ten cel udzieliło Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jednak z powodu tego, że decyzja o dotacji zapadła późno, na publikację trzeba będzie poczekać jeszcze około roku.
Słownik będzie miał trzy wersje: książkową, elektroniczną, jednak nie w postaci pliku PDF, tylko w postaci aplikacji, oraz mobilną - na telefony komórkowe.