RPO apeluje o włączenie do podstawy programowej treści związanych z przeciwdziałaniem dyskryminacji i przemocy. Czy uczniowie chcą edukacji antydyskryminacyjnej?

• Nowa podstawa programowa od 2026 roku
• Równość, tolerancja i przeciwdziałanie przemocy – wciąż za mało miejsca w programach
• Czy uczniowie chcą edukacji antydyskryminacyjnej?
• Przeciwdziałanie dyskryminacji - międzynarodowe zobowiązania Polski
• Edukacja o równości to nie ideologia, lecz prawo i obowiązek

Nowa podstawa programowa od 2026 roku

Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowuje obecnie projekty nowych podstaw programowych dla wychowania przedszkolnego i edukacji ogólnej w szkołach podstawowych. Zgodnie z zapowiedziami resortu, mają one zacząć obowiązywać od września 2026 roku – najpierw w przedszkolach oraz w klasach I i IV szkoły podstawowej, a następnie stopniowo w kolejnych rocznikach.

Na etapie prac koncepcyjnych głos w sprawie zabrał Rzecznik Praw Obywatelskich, który zaapelował o włączenie do nowej podstawy treści antydyskryminacyjnych, równościowych i przeciwdziałających przemocy. Rzecznik podkreślił, że szkoła odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu postaw społecznych, dlatego edukacja w tym zakresie powinna być systemowa, a nie incydentalna.

Równość, tolerancja i przeciwdziałanie przemocy – wciąż za mało miejsca w programach

W piśmie skierowanym do minister Barbary Nowackiej, RPO wskazał, że obecne podstawy programowe nie zapewniają wystarczającego miejsca na edukację dotyczącą równego traktowania, przeciwdziałania przemocy i rozwijania postaw tolerancji.

Choć część tych zagadnień pojawia się w ramach przedmiotu „Edukacja zdrowotna”, przedmiot ten ma charakter nieobowiązkowy, a z jego realizacji rezygnuje duża część szkół i uczniów. W efekcie zdecydowana większość młodzieży nie ma realnego dostępu do wiedzy o przemocy, równości płci, czy potrzebach osób w kryzysie psychicznym lub z niepełnosprawnościami.

RPO zaznaczył, że takie treści powinny być wpisane w podstawę programową głównych przedmiotów, w formie adekwatnej do wieku i etapu rozwoju uczniów. Ich obecność w programie nauczania nie tylko pomaga respektować przepisy prawa, ale także kształtuje postawy empatii, szacunku i zrozumienia dla różnorodności.

Czy uczniowie chcą edukacji antydyskryminacyjnej?

Z badań zrealizowanych na zlecenie Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że 81,5 proc. uczniów popiera wprowadzenie edukacji antydyskryminacyjnej do szkół.

To dowód na rosnącą świadomość młodego pokolenia w kwestiach równościowych i potrzebę rozmowy o różnorodności. Młodzież oczekuje szkoły, która uczy nie tylko wiedzy encyklopedycznej, ale też umiejętności społecznych i wrażliwości na drugiego człowieka.

W opinii RPO, wdrożenie takich treści do programów nauczania to inwestycja w bezpieczniejsze i bardziej empatyczne środowisko szkolne, w którym każdy uczeń czuje się akceptowany i szanowany.

Przeciwdziałanie dyskryminacji - międzynarodowe zobowiązania Polski

Rzecznik przypomniał, że obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami wynika nie tylko z krajowych przepisów – m.in. Prawa oświatowego – ale też z licznych umów międzynarodowych, które Polska ratyfikowała.

Takie zalecenia formułują m.in.:

• Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI),
• Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ,
• Grupa Ekspertów GREVIO zajmująca się przeciwdziałaniem przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

Organizacje te zwracają uwagę, że w polskich szkołach brakuje systemowej edukacji równościowej, a tematy dotyczące dyskryminacji, stereotypów płciowych czy orientacji psychoseksualnej często są pomijane.

RPO podkreślił, że odpowiednio przygotowana podstawa programowa może wzmocnić realizację obowiązku szkoły, jakim jest kształtowanie postaw szacunku, otwartości i solidarności – bez naruszania konstytucyjnych zasad bezstronności światopoglądowej czy prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami.

Edukacja o równości to nie ideologia, lecz prawo i obowiązek

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, włączenie do programów nauczania treści dotyczących równości i przeciwdziałania przemocy nie ma charakteru ideologicznego, lecz wynika z obowiązku państwa do ochrony praw człowieka i zapewnienia każdemu dziecku bezpiecznego środowiska nauki i rozwoju.

RPO zwrócił się do Ministerstwa Edukacji Narodowej o zajęcie stanowiska i uwzględnienie tych postulatów w projektach nowych podstaw.

Resort edukacji ma przedstawić projekty do konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych w najbliższych tygodniach. Jeśli propozycje zostaną przyjęte, treści antydyskryminacyjne i równościowe mogą stać się integralną częścią nauczania w polskich szkołach już od roku szkolnego 2026/2027.