SN: Nauczyciele z godzinami ponadwymiarowymi i nadgodzinami. Kto posprząta ten bałagan?

Praca wykonywana przez nauczyciela ponad normę czasu pracy z Karty nauczyciela (40 godzin tygodniowo, KN w odróżnieniu od kodeksu pracy nie wyznacza 8h jako normy dziennej pracy, co utrudnia rozliczanie nadgodzin nauczyciela) jest pracą w godzinach nadliczbowych w rozumieniu Kodeksu pracy – głosi uchwała Sądu Najwyższego z 26 lutego 2025 r. (link do uchwały). Uchwała na tle poniższej sprawy. Anglistka wygrała 18.525,05 zł zł z tytułu nadgodzin. Jej sprawa w poniższym pliku PDf:

Sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który wystąpił o uchwałę o nadgodzinach w zawodzie nauczyciela. Już wiemy, że nauczyciele mają prawo do nadgodzin. Teraz wielkie problemy związane z tym, że nie wiadomo jak rozliczać nadgodziny nauczycieli. Jeżeli nie będzie specjalnych przepisów nowelizujących Kartę Nauczyciela albo Kodeks pracy, wiedza na ten temat powstanie w okresie około 5 lat poprzez wyroki sądów.

Wycieczki i zielone szkoły dziś - praktyka stosowania prawa przed uchwałą SN o nadgodzinach

MEN do tej pory przyjmował, że udział w wycieczce to nie godziny ponadwymiarowe. Wycieczki szkolne i np. zielone szkoły zaliczano do zadań statutowych szkoły. Stosowany jest art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela. Przepis dotyczy "innych zajęć i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów". Taka kwalifikacja uwalniała szkoły od rozpatrywania problemu godzin ponadwymiarowych, gdy wycieczki albo szkoły odbywały się od poniedziałku do piątku. Dotyczyło to także rad pedagogicznych. MEN miał mocne oparcie w kilku orzeczeniach sądowych.

Dzięki takiej kwalifikacji szkoły nie muszą (na dziś) płacić za zajmowanie nauczycieli szeregiem czynności, które nie są uczeniem uczniów np. matematyki, fizyki, jęz. angielskiego. W przypadku wycieczek i zajęć sportowych w soboty często praktyką jest danie za czas nauczyciela wolnego innego dnia. To także odbywa się sprytnie - szkoły przyjmują, że okres rozliczeniowy dla takich dni to rok szkolny. Nie ma więc potrzeby nauczycielowi, który w sobotę pojechał na wycieczkę dawać dnia wolnego od pracy w kolejnym tygodniu - jest na to cały rok szkolny.

Uchwała Sądu Najwyższe wywraca ten niekorzystny stan obciążania nauczycieli obowiązkami niezwiązanych z uczeniem dzieci bez wypłaty wynagrodzenia za czas nauczyciela

Dla uproszczenia przyjmuję, że wartość jednej nadgodziny dla nauczyciela w poniższych przykładach to 45 h. Także dla uproszczenia przyjmujemy, że w poniższych wydarzeniach nauczyciel pracował w nadgodzinach na:

1) wywiadówce,

2) radzie pedagogicznej,

3) wyjeździe jako nauczyciel WF-u z uczniami na zawody sportowe (piątek),

4) wyjeździe polonisty na wycieczkę szkolną z dwoma noclegami (poniedziałek, wtorek, środa).

 

I poniżej najciekawszy przykład – trzydniowa wycieczka szkolna z całodobową opieką nad uczniami szkoły.

Sądy o nadgodzinach za wycieczki

W załączonym do artykułu powyżej pliku PDF padają takie wskazówki sądów:.

Cytat 1 o wycieczce i nadgodzinach: "Sąd Rejonowy wskazał dalej, że konieczne było uwzględnienie czasu pracy w trakcie całej wycieczki szkolnej. Nauczyciel bowiem cały czas pozostawał w dyspozycji pracodawcy i był gotowy świadczyć pracę. Opieka nad uczniami w trakcie wycieczki nie jest limitowana czasem, gdyż przez całą dobę mogą wystąpić okoliczności uzasadniające podjęcie czynności opiekuńczych."

Cytat 2 o wycieczce i nadgodzinach: "Rejestrowane i rozliczane w dziennikach są zajęcia realizowane w ramach pensum. Nie rozlicza się natomiast pozostałych zajęć i czynności, choć niektóre z nich też są odnotowywane w dziennikach, na przykład wycieczki klasowe. Co istotne, określenie tygodniowej normy czasu pracy dla nauczycieli na 40 godzin tygodniowo nie oznacza, że nauczyciel ma obowiązek przebywać w szkole przez 40 godzin, gdyż w ramach swojego czasu pracy nauczyciel może wykonywać pewne czynności poza terenem szkoły, na przykład w domu lub na wycieczce, szkoleniu wyjazdowym".

Cytat 3 o wycieczce i nadgodzinach: "do czynności wychowawczych i opiekuńczych nie są zaliczane choćby wycieczki z uczniami, w czasie których niewątpliwie nauczyciel wykonuje pracę, choć praca ta nie jest traktowana jako ponadwymiarowa, a niekiedy, nawet jednodniowe wycieczki mogą spowodować przekroczenie 40 godzinnej tygodniowej normy czasu pracy nauczyciela".