Czas pracy nauczyciela podczas wycieczki szkolnej

• Czas pracy nauczyciela po uchwale Sądu Najwyższego
• Ewidencja czasu pracy nauczycieli
• Czy można żądać od nauczycieli składania oświadczeń?

Czas pracy nauczyciela po uchwale Sądu Najwyższego

Uchwała Sądu Najwyższego z 26 lutego 2025 r. (III PZP 3/24) wprowadziła przełomowe zmiany w rozliczaniu czasu pracy nauczycieli, także w związku z ich udziałem w wycieczkach szkolnych. Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że każda praca wykonywana przez nauczyciela ponad tygodniową normę 40 godzin jest pracą w godzinach nadliczbowych w rozumieniu Kodeksu pracy i powinna być odpowiednio rozliczana – poprzez dodatkowe wynagrodzenie lub czas wolny.

Autopromocja

Karta Nauczyciela nie zawiera odrębnych rozwiązań prawnych w zakresie czasu pracy nauczycieli w przypadku realizacji zajęć w formach innych niż te, które odbywają się na terenie szkoły (np. w trakcie wycieczek lub innych imprez wyjazdowych). Zatem w tej kwestii zastosowanie mają ogólne normy czasu pracy nauczycieli wynikające z art. 42 ust. 1 i 2 oraz art. 42c ust. 1 Karty Nauczyciela, zgodnie z którymi czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień w 5-dniowym tygodniu pracy.

W ramach tego czasu nauczyciel realizuje:

• pensum (zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, uczestniczy w części ustnej egzaminu maturalnego, prowadzi zajęcia na kwalifikacyjnych kursach zawodowych);
• inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły (m.in. zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, uczestniczy w egzaminie ósmoklasisty, egzaminie zawodowym, egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe, egzaminie potwierdzającym kwalifikacje w zawodzie i egzaminie maturalnym – z wyjątkiem części ustnej, jest zobowiązany do dostępności w szkole w wymiarze 1 godziny tygodniowo, a w przypadku nauczyciela zatrudnionego w wymiarze niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć – w wymiarze 1 godziny w ciągu 2 tygodni);
• zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Autopromocja

Arkusze maturalne Matura 2025 Matematyka
Zakres podstawowy

Sprawdź

Ewidencja czasu pracy nauczycieli

Obowiązek ewidencji czasu pracy, w tym rozliczania godzin ponadwymiarowych i nadliczbowych, spoczywa na pracodawcy, czyli dyrekcji szkoły. Jednak zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela ewidencja czasu pracy nauczyciela prowadzona przez szkołę dotyczy głównie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych (pensum), które są odnotowywane w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć (art. 42 ust. 7a Karty Nauczyciela). Inne czynności (np. przygotowanie do zajęć, sprawdzanie kartkówek, udział w wycieczkach) nie są zawsze rejestrowane w taki sam, szczegółowy sposób, choć Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że również one wliczają się do czasu pracy i – jeśli przekraczają tygodniową normę – powinny być rozliczane jako godziny nadliczbowe.

Należy podkreślić, że w postępowaniach sądowych o wynagrodzenie za godziny nadliczbowe obowiązuje ogólna reguła procesowa, zgodnie z którą to pracownik żądający zapłaty takiego wynagrodzenia musi udowodnić zasadność swoich roszczeń. Brak pełnej ewidencji czasu pracy utrudnia nauczycielowi udowodnienie swych twierdzeń co do pracy w godzinach nadliczbowych i jej wymiaru. Istnieje jednak możliwość skorzystania z innych środków dowodowych niż ewidencja, w tym także zeznań świadków, prywatnych notatek nauczyciela czy opinii biegłego. Brak dokumentacji czy zaniedbania w jej prowadzeniu przez pracodawcę powodują przerzucenie ciężaru dowodów na niego i to pracodawca w takim przypadku będzie miał obowiązek wykazać, że pracownik nie pracował w takim wymiarze czasu pracy, jak twierdzi (postanowienie SN z 12 kwietnia 2023 r., II PSK 104/22, oraz postanowienie SN z 8 maja 2020 r., II PK 81/19).

W związku z tym w sytuacji, gdy nauczyciel przekroczy tygodniową normę 40 godzin, należy wypłacić mu wynagrodzenie za godziny nadliczbowe lub udzielić czasu wolnego zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, które – według uchwały Sądu Najwyższego – mają tu zastosowanie.

Czy można żądać od nauczycieli składania oświadczeń?

Warto pamiętać, iż żądanie od nauczycieli oświadczeń, że godziny opieki nad uczniami podczas wycieczki mieszczą się w 40-godzinnym tygodniu pracy, nie jest dopuszczalne ani skuteczne prawnie. O prawie do wynagrodzenia za nadgodziny decyduje faktyczny czas pracy. Dyrektor szkoły powinien prowadzić rzetelną ewidencję czasu pracy i rozliczać nadgodziny zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.

Pobieranie takich oświadczeń nie znajduje uzasadnienia w przepisach prawa ani w świetle uchwały Sądu Najwyższego. Oświadczenie nauczyciela nie może zastąpić rzeczywistego rozliczenia czasu pracy. Jeśli nauczyciel przekroczył tygodniową normę 40 godzin pracy, przysługuje mu wynagrodzenie za nadgodziny, niezależnie od złożonego oświadczenia. Wymuszanie lub sugerowanie podpisywania takich oświadczeń przez nauczycieli może być uznane za próbę obejścia prawa, a w przypadku sporu sądowego takie oświadczenie nie będzie skuteczne i nie pozbawi nauczyciela prawa do roszczeń o wynagrodzenie za nadgodziny.

Powołane orzeczenia sądów:

• uchwała SN z 26 lutego 2025 r. (III PZP 3/24)
• postanowienie SN z 12 kwietnia 2023 r. (II PSK 104/22)
• postanowienie SN z 8 maja 2020 r. (II PK 81/19)

Szczegółowe informacje znajdziesz w INFORLEX.PL »»»

Opracowano na podstawie artykułu, którego autorką jest Anna Dryja, specjalista w zakresie prawa pracy i prawa oświatowego